Tramwaje w Europie
Holandia - Amsterdam
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: piątek, 21, styczeń 2022 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 2789
Położony nad rzeką Amstel i licznymi kanałami Amsterdam często określany jest jako Wenecja Północy. Niezwykły charakter miasta dodatkowo uzupełniają urokliwe kamienice, pomiędzy którymi poruszają się liczne biało-niebieskie tramwaje. Konstytucyjna stolica Holandii pod wieloma względami jest warta odwiedzenia.
Amsterdam jest największym holenderskim miastem. Liczy 800 tysięcy mieszkańców. Położony częściowo poniżej poziomu morza, jest ważnym węzłem transportowym w Europie. Pobliskie lotnisko Schiphol jest czwartym co do wielkości na kontynencie. Funkcjonuje tu drugi co do wielkości port morski Holandii. Jest to również ważny ośrodek uniwersytecki i kulturalny. W mieście działają znane muzea, takie jak Rijksmuseum, Muzeum Vincenta van Gogha, Rembrandthuis. Amsterdam jest w końcu ważnym ośrodkiem finansowo-handlowym. Działa tu między innymi browar Heinekena, a także szlifiernie diamentów. Amsterdamska giełda jest najstarszą na świecie i wciąż jedną z najważniejszych. Wszystko to sprawia, że Amsterdam jest niezwykle bogatym i ludnym miastem, często odwiedzanym przez turystów.
Na ulicach Amsterdamu królują rowery. Infrastruktura dla pojazdów jednośladowych często jest lepiej przygotowana niż dla pozostałych użytkowników dróg. Nieco niżej w hierarchii są tramwaje, które poruszają się po wąskich uliczkach w centrum. Samochodem najlepiej po Amsterdamie nie jeździć. Do centrum ciężko wjechać, a jeszcze trudniej zaparkować.
Centrum miasta w przeważającej części powstało w XVII wieku, który do dziś uznawany jest za złoty wiek w historii Holandii. Ulice rozchodzą się promieniście od zlokalizowanego w centrum rynku, czyli placu Dam. Śródmieście otacza pięć kręgów kanałów. W Amsterdamie dominują więc mosty, w tym zwodzone, również dla tramwajów.
Pierwsze tramwaje wyjechały na ulice Amsterdamu w czerwcu 1875 roku. Początkowo były to pojazdy konne, które poruszały się po torach o nietypowym rozstawie 1422 mm. Pierwsza linia połączyła dzielnice Leidseplein z Plantage. W ciągu kolejnych 25 lat powstało w sumie 15 linii tramwaju konnego, dzięki czemu sieć objęła swoim zasięgiem całe śródmieście Amsterdamu.
W dniu 1 stycznia 1900 roku amsterdamskie tramwaje zostały przejęte przez miasto. Sieć obsługiwana była wówczas przez 242 wagony i 758 koni. Stan ten nie trwał jednak długo. Po komunalizacji sieci, ruszyła bowiem jej elektryfikacja. W 1906 roku zdecydowano się na zmianę rozstawu na standardowe 1435 mm. W 1906 roku w mieście funkcjonowało już 12 linii tramwaju elektrycznego, obsługiwanych przez 229 wagonów tramwajowych. Jako ostatnia, zelektryfikowana została linia numer 12 w 1916 roku.
W latach 1910 - 1930 sieć rozwijała się dynamicznie wraz z samym miastem. W 1932 roku liczba linii wynosiła 25. Eksploatowano wówczas 445 wagonów silnikowych i 350 doczepnych. Trend wzrostowy został zahamowany dopiero w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Z powodu kryzysu zawieszono funkcjonowanie niektórych linii. Dopiero w 1939 roku uruchomione zostały kolejne nowe połączenia. W trakcie II wojny światowej liczba pasażerów znów wzrosła. W 1944 roku konieczne było jednak wstrzymanie ruchu tramwajów ze względu na brak węgla niezbędnego w elektrowniach do wytwarzania prądu i trwające działania wojenne.
Po wojnie komunikacja tramwajowa powróciła na ulice Amsterdamu w czerwcu 1945 roku. Zniszczenia sieci nie były duże, a jej odbudowa zakończyła się na początku lat pięćdziesiątych. W mieście pojawiły się też nowe wagony tramwajowe. Niestety, wówczas także w Amsterdamie zaczęły dominować poglądy, zgodnie z którymi autobus jest nowocześniejszym i lepszym środkiem transportu niż tramwaj. Likwidację sieci tramwajowej powstrzymała jednak dostawa pierwszych nowoczesnych, przegubowych wagonów Beijnes 1G w 1957 roku. Charakterystyczne pojazdy, wyposażone na początku lat siedemdziesiątych w dodatkowy, środkowy człon, swój żywot kończyły w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych na ulicach... Poznania.
Wprowadzenie do ruchu nowych tramwajów pozwoliło na wycofanie z eksploatacji wszystkich przedwojennych, dwuosiowych wozów. Stało się to w 1968 roku. Tymczasem trwały dostawy następnych trójczłonowych pojazdów oznaczanych kolejnymi typami: 2G, 3G, 4G, 5G, 6G i 7G. Trafiły one do Amsterdamu w latach 1957 - 1968 i posiadały bardzo podobny wygląd zewnętrzny. W latach 1974 - 1975 dostarczono serię 8G, która miała już nieco bardziej kanciaste pudło i szersze drzwi. W latach 1979 - 1981 roku eksploatację rozpoczęły serie 9G i 10G, dysponujące jeszcze nowocześniejszą sylwetką. Jednocześnie rozwijano sieć na nowe osiedla mieszkaniowe. Co ciekawe, działo się to równolegle z uruchamianiem pierwszej linii metra.
W latach 1989 - 1991 w Amsterdamie pojawiły się wagony typu 11G i 12G. Były to pierwsze tramwaje z niskopodłogowym członem w Holandii. Wyprodukowano je w fabryce BN w Belgii. W 1990 roku uruchomiono też trasy szybkiego tramwaju do Amstelveen i Diemen. Linie te oznaczone zostały numerami M50 i M51. Do ich obsługi belgijskie zakłady BN wyprodukowały wagony serii S1 i S2. Zdecydowano się na takie rozwiązanie z uwagi na zbyt wysokie koszty budowy tradycyjnego metra.
Jedną z ostatnich inwestycji tramwajowych w mieście była budowa nowej trasy do IJburga. W 2005 roku skierowano tam nową linię numer 26. Między innymi do jej obsługi, od 2001 roku kupowano nowoczesne, niskopodłogowe wagony Siemens Combino. Równolegle rozwijano też sieć metra, którego najmłodszy odcinek od 2018 roku przebiega pod historycznym centrum. Aby zachęcić ludzi do korzystania z podziemnej kolei, w ostatnich latach miała miejsce jedna likwidacja fragmentu sieci. W dniu 15 grudnia 2013 roku po 83 latach funkcjonowanie zakończyła linia 25 na trasie pomiędzy stacją Centraal a Kennedylaan. W związku z tym odcinek torów Victorieplein – President Kennedylaan przestał być wykorzystywany w ruchu liniowym, a w późniejszym czasie został częściowo rozebrany.
Obecnie siecią tramwajową w Amsterdamie zajmuje się przedsiębiorstwo Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam (GVB). Długość torowisk wynosi około 95 kilometrów, po których porusza się 14 linii obsługiwanych przez około 200 tramwajów. W mieście funkcjonują dwie zajezdnie.
Linie tramwajowe kursujące po Amsterdamie poza numerem do dziś oznaczane są również piktogramami w kształcie prostokąta. Taki system wprowadzony został w 1903 roku. Większość linii posiada dwukolorowe piktogramy, jednak trzy linie: 3, 9 i 10 mają symbol w postaci kwadratu odpowiednio: żółtego, zielonego i czerwonego. Trasy tych linii przebiegają bowiem obwodowo wokół centrum. Pozostałe linie wybiegają z centrum promieniście. Zdecydowana większość linii kończy trasę na Centraal Station, czyli na pętli zlokalizowanej przy głównym dworcem kolejowym w mieście, położonym na północ od ścisłego centrum.
Najstarszymi wagonami tramwajowymi eksploatowanymi w mieście jeszcze stosunkowo niedawno były wspomniane już wcześniej wozy 11G i 12G. Były to pojazdy trójczłonowe, wyposażone w niskopodłogowy, środkowy człon. Wagony 11G dodatkowo były dwukierunkowe. 20 pojazdów tego typu zakupionych zostało do obsługi linii 5. Wozy 11G nosiły numery z przedziału 901 - 920, natomiast 12G z przedziału 817 - 841. W dniu 14 czerwca 2021 roku GVB oficjalnie wycofała wagony typu 11G i 12G z eksploatacji. Po jednym egzemplarzu każdego z typów odbyło symboliczną, ostatnią podróż z zajezdni Havenstraat do zajezdni Lekstraat, po czym zostały one przekazane do Muzeum Tramwajów (Electrische Museumtramlijn Amsterdam) w celu zachowania dla przyszłych pokoleń. W lecie 2021 roku wciąż w Amsterdamie znajdowało się 45 tramwajów typu 11G i 12G. Część z nich miała zostać sprzedana na aukcji, natomiast reszta zezłomowana. Pomimo oficjalnego wycofania z eksploatacji, pojazdy tego typu jeszcze przez kilka tygodni wyjeżdżały na ulice miasta.
Obecnie na ulicach Amsterdamu dominują wagony Siemens Combino, które wprowadzone były do eksploatacji od 2001 roku. W sumie zakupiono ich aż 155 sztuk. Są to pojazdy pięcioczłonowe, w pełni niskopodłogowe. Ciekawostkę stanowi fakt, że są one wyposażone w stanowisko konduktora, zlokalizowane w czwartym członie. W związku z tym, do pojazdu wsiadać można tylko pierwszymi i czwartymi drzwiami. W pozostałych drzwiach znajdują się uchylne barierki, które umożliwiają tylko wysiadanie. Konduktor wraz z motorowym pilnują, czy pasażerowie kasują bilety. Dodatkowo można u nich zakupić bilet. Początkowo system ten generował duże opóźnienia na przystankach. Wielokrotnie dochodziło bowiem do sytuacji, że kolejka osób kupujących bilet wystawała z pojazdu na przystanku i tramwaj nie mógł ruszyć w dalszą drogę. Obecnie w Holandii funkcjonuje jednak system kart zbliżeniowych, którymi płaci się za przejazd. W pojeździe wciąż można zakupić bilet, ale można za niego zapłacić tylko kartą. Konduktor poza sprzedażą biletów udziela pasażerom informacji, a także pilnuje porządku w pojeździe. Co ciekawe, w starszych tramwajach nie było konduktorów, a wsiadanie i wysiadanie odbywało się wszystkimi drzwiami.
Jednokierunkowe wozy Siemens Combino oznaczone zostały numerami z przedziału od 2001 do 2151. Część pojazdów wyposażono w system automatycznego hamowania z uwagi na obsługę liczącego ponad 1,6 kilometra tunelu Piet Heintunnel, zlokalizowanego na trasie linii 26. Obiekt ten posiada bowiem systemy zabezpieczeń identyczne, jak w metrze.
W ramach dostawy wagonów Combino zakupiono też cztery pojazdy dwukierunkowe do obsługi linii 5. Wozy te oznaczone zostały numerami 2201 - 2204, jednak niezbyt często pojawiają się one na mieście.
Najnowszymi tramwajami eksploatowanymi w Amsterdamie od 2020 roku są dwukierunkowe wagony CAF Urbos 100, wyprodukowane w Hiszpanii. Posiadają one dwa wzory malowania. Do obsługi linii 25 zakupiono wagony posiadające srebrne malowanie R-net. Pojazdy te są oznaczone numerami od 3001 do 3025 i kursują na linii 25 w trakcji podwójnej. Do obsługi linii miejskich, głównie 5 i 19, a także sporadycznie linii 7, zakupiono tramwaje CAF w tradycyjnym biało-niebieskim malowaniu. Posiadają one numery od 3026 do 3063. Cały czas trwają dostawy kolejnych pojazdów tego typu.
Jednym z ciekawszych odcinków amsterdamskiej sieci tramwajowej jest południowy fragment linii tramwajowej numer 5. Od dworca kolejowego Amsterdam Zuid był on wykorzystywany wspólnie przez tramwaje i pociągi metra (określanego również jako szybki tramwaj). Linia 5 kończy trasę na końcówce Amsterdam Stadshart, stąd do jej obsługi niezbędny jest tabor dwukierunkowy. Linia M51 jechała dalej na południe. Dotychczas kończyła trasę na końcówce Amstelveen Westwijk. W latach 2019 - 2021 trwały prace związane z przedłużeniem trasy do miejscowości Uithoorn.
Linia M51 obsługiwana była przez dwuczłonowe jednostki S1 wyprodukowane w 1990 roku, S2 pochodzące z lat 1993 - 1994 oraz S3 z lat 1996 - 1997. W sumie zakupionych zostało ich 29 sztuk. Pojazdy te oznaczone są numerami od 45 do 70 i kursują w składach złożonych z dwóch lub trzech pociągów. Poza linią M51 obsługują też linię M50. Jednostki te przystosowane są do zasilania napięciem 600 V poprzez pantograf oraz napięciem 750 V z trzeciej szyny. Mierzą 30 metrów długości i posiadają 2,65 metra szerokości.
W dniu 3 marca 2019 roku linia szybkiej kolei miejskiej M51 prowadząca do Amstelveen została zamknięta, aby przekształcić ją w nową linię tramwajową do Westwijk. Otrzymała ona numer 25 i została oficjalnie otwarta w dniu 13 grudnia 2020 roku. Wkrótce linia 25 ma zostać przedłużona dalej na południe do Uithoorn.
W przeszłości w związku z tym, że pociągi szybkiego tramwaju przystosowane były do obsługi wysokich peronów, na wspólnym odcinku linii 5 i M51 przystanki wyposażone były w dwa rodzaje peronów: niskie (230 mm) o długości około 30 metrów i wysokie (1040 mm) o długości około 65 metrów. Obecnie perony na całej trasie zostały obniżone a linię 25 obsługują najnowsze niskopodłogowe CAF-y w trakcji podwójnej. Na linii 5 kursują natomiast w trakcji pojedynczej.
Amsterdamska sieć tramwajowa posiada wiele interesujących odcinków. Duże wrażenie robi węzeł przesiadkowy przy dworcu Amsterdam Centraal, gdzie kończy większość linii tramwajowych w mieście. Z uwagi na liczbę kanałów, do częstych widoków należą mosty zwodzone dla tramwajów. Sieć torowa w centrum jest bardzo gęsto rozmieszczona. Tramwaje wciąż kursują po rynku, czyli placu Dam. Poruszają się po wielu wąskich uliczkach. Nie zawsze jest miejsce na dwa tory. W związku z tym na ulicy Leidsestraat zastosowano zestaw trzech splotów, po których ruch odbywa się na widoczność.
W Amsterdamie funkcjonują dwie główne zajezdnie tramwajowe, przeznaczone do obsługi posiadanego taboru: Havenstraat (Oud-Zuid), która została otwarta w 1914 roku i Lekstraat (Rivierenbuurt), zbudowana w latach 1927 - 1929 w stylu Szkoły Amsterdamskiej. W dniu 12 lipca 2010 roku połączono zarządzanie obiema zajezdniami. Zajezdnia Lekstraat jest obecnie używana tylko do przechowywania wagonów, a codzienna konserwacja wszystkich tramwajów odbywa się w zajezdni Havenstraat.
Ponadto, linia 26 korzysta z niewielkiej zajezdni przeznaczonej dla 32 wagonów, zlokalizowanej na Zeeburgereiland w dzielnicy IJburg. Linia 25 korzysta z podobnej niewielkiej zajezdni w Legmeerpolder, położonej na południe od przystanku tramwajowego Westwijk - terminalu linii 25 w Amstelveen. Otwarty w sierpniu 2020 roku plac postojowy może pomieścić 36 tramwajów.
Od 1996 roku główny warsztat tramwajowy w Amsterdamie znajduje się w Diemen-Zuid.
W rejonie Haarl'meerstation funkcjonuje Muzeum Tramwajów (Electrische Museumtramlijn Amsterdam). Sąsiaduje ono bezpośrednio z zajezdnią Havenstraat i może pochwalić się bogatą kolekcją historycznego taboru. W sezonie letnim uruchamiane są przejazdy zabytkowymi tramwajami po trasie muzealnej do Bovenkerk, zbudowanej w śladzie dawnej linii kolejowej. Niestety zarówno muzeum, jak i linia turystyczna działają głównie w okresie letnim i są otwarte w dni wolne od pracy. Stąd nie łatwo zwiedzić to miejsce.
PSMKMS & Impuls
